«То, что Короткевич пил - лишь половина горькой правды». Адам Глобус написал книгу непарадных портретов

Новая книга Глобуса - о его современниках. Фото: Алена АДАМЧИК; личный архив.

За категоричность и субъективность, отсутствие полутонов в оценках, рассказе о спрятанных от чужих глаз, но характерных деталях литератора Адама Глобуса не раз критиковали - мол, писать об известных людях надо или хорошо, или ничего! Но он давно не вступает в споры, продолжая публиковать не всегда приятные, зато тонкие наблюдения о наших современниках. Сначала такие тексты Глобус выставляет в Фейсбуке, затем они складываются в книги. Писатель говорит: «Успамінаў у мяне столькі, што іх хопіць на тры пісьменніцкія жыцці».

В «Рысах» складывается и образ Минска начиная с 1960-х. «Мінск майго дзяцінства трамвайны. У самастойныя падарожжы я ездзіў на трамваях, бо так было танней за ўсё. Паездка на трамваі каштавала тры капейкі, а на аўтобусе ці тралейбусе - чатыры. Адна капейка для малодшага школьніка - грошы, за якія можна было набыць пачак запалак ці выпіць шклянку газіраванай вады», - пишет Глобус.

Героев "Рыс" Адам Глобус не раз рисовал - ведь он не только литератор и издатель, но и известный художник.

Из детства в пятиэтажке на Чернышевского литератору запомнилось, как жителей их дома объединяла ежедневная очередь к темно-серому мусоровозу:

«Мы з вёдрамі, поўнымі розных маляўнічых адкідаў, выстройваліся ў стракатую чаргу. У гэтай чарзе я бачыў найлепшых беларускіх пісьменнікаў - Уладзіміра Караткевіча і Міхася Стральцова, бачыў там празаіка Пташнікава і паэта з «узвышэнцаў» Язэпа Пушчу, драматурга Махнача і доктара Алешку, быў там і перакладчык Хаім Мальцінскі, і дзіцячы паэт Авер’ян Дзеружынскі, быў паэт Нядзведскі і паэтэса Еўдакія Лось, быў будучы фантаст Падбярэзскі і будучы спявак з «Песняроў» Кашапараў… Заўсёды нехта з суседзяў спяшаўся на працу, і мне даводзілася выкідаць не толькі сваё, але і чужое смецце. Чаканне смеццявозкі праходзіла весела. Добра запомнілася, што больш за ўсіх весяліўся і весяліў іншых Караткевіч. Мужчынам ён расказваў гучным - на ўвесь двор - голасам салёныя анекдоты. Жанчынам казаў салодкія кампліменты. Дзяцей спрабаваў напужаць нейкімі старымі школьнымі страшылкамі пра вялізнага сабаку з вогненнымі вачыма…».

В ГЛАВНОМ РОМАНЕ ОТЦА ГЛОБУСА - БОЛЕЕ 70 ПРАВОК ЦЕНЗУРЫ

В художницу Нинель Счастную, вспоминает Глобус рассказы старшего поколения, были влюблены чуть ли не все мужчины богемного Минска 1960-х. А еще с ней связан единственный известный литератору случай, когда спокойно относившийся к различным экспериментам в искусстве народный поэт Максим Танк публично высказал недовольство.

«Гэта быў ягоны партрэт, напісаны Шчаснай. На тым партрэце Максім Танк стаяў побач з Аркадзем Куляшовым. «Нашто мяне намалявалі побач з нябожчыкам? Побач з нябожчыкам я стаяць не хачу...» - сказаў Танк на адкрыцці выставы. Шчасная, вядома, моцна перажывала, лічыла сябе вінаватай».

Максим Танк и Аркадий Кулешов дружили, но после смерти Кулешова Танку не очень понравилось быть с ним на одной картине, рассказывает Глобус. Фото: Архив

В книге хватет историй того, как между творческими людьми рвались нити дружбы. Так, художник Николай Селещук оформил немало книг Раисы Боровиковой, а она посвящала ему стихи. «Сяброўства іх скончылася раптоўна. Яно перарвалася ў час тэлефоннай размовы. Рая патэлефанавала Селешчуку, каб папрасіць яго зрабіць вокладку і малюнкі да новага зборніка «Адгукнуся голасам жалейкі». Ён спытаў, ці плануецца выданне ў палепшанай паліграфіі. Зборнік быў запланаваны ў самым сціплым, звычайным шараговым варыянце.

- Я цяпер толькі палепшаныя выданні аздабляю. Калі заплануюць тваю кнігу ў палепшаным варыянце, тады і звані…

Паэтка Баравікова больш ніколі не тэлефанавала графіку Селешчуку».

О Владимире Мулявине Глобус вспоминает, что однажды оказался на одном большом застолье с «песняром», где тот был в сценическом костюме «а-ля шляхетны беларускi строй». А еще вспоминает об истории известной песни «Гары яно гарам, такое каханне» на стихи Адама Глобуса и музыку Евгения Эльпера.

Владимира Мулявина многие видели именно таким - простым, понятным и родным каждому. Фото: Юрий ИВАНОВ

«Здарыўся цуд - наша першая песня спадабалася Мулявіну, і ён паабяцаў яе выканаць... Мінуў год. У маладосці адзін год - гэта як пяць у сталасці, а можа, і ўсе сем. Жэня Эльпер стаміўся чакаць. Ён пайшоў да Уладзіміра Мулявіна і забраў у «Песняроў» нашу песню. Праз пару тыдняў яе запісалі «Сябры». На тэлестудыі знялі нават кліп з той кампазіцыяй. Выкананне атрымалася выдатнае, але ж не песняроўскае і не мулявінскае. Каб можна было вярнуцца ў мінулае і нешта там змяніць, я вярнуўся б і ўгаварыў Жэню Эльпера дачакацца таго дня, калі Уладзімір Мулявін заспявае: «У садзе стаяла зялёная вішня...».

Вячеслав Адамчик с Василем и Ириной Быковыми. 1984 год. Фото: Алена АДАМЧИК (из архива Адама Глобуса)

В разделе «Князь прозы» об отце, писателе Вячеславе Адамчике, Глобус (его настоящее имя - Владимир Адамчик. - Ред.) пишет: «Да свайго прызнання ён перажыў шмат кепскіх гадоў. Яго выключылі з універсітэта за тое, што паслаў апавяданне ў «Ніву», якая выходзіла ў Польшчы. Яго кнігу апавяданняў «Дзікі голуб» не выдавалі сем гадоў. Гэтыя сем гадоў тата быў пісьменнікам без новых кніжак. Кожная публікацыя жорстка цэнзуравалася. У рамане «Чужая бацькаўшчына», які друкаваўся ў часопісе «Полымя», рэдактар Кастусь Кірэенка зрабіў больш за семдзесят цэнзурных выкрэсліванняў. Раман выйшаў, і тата атрымаў прызнанне».

Рыгор Бородулин (первый справа) и Вячеслав Адамчик (второй слева) с Андреем Вознесенским. Фото: Архив Адама Глобуса

«КОРОТКЕВИЧ И БРЫЛЬ ОБИЖАЛИСЬ НА ШУТКИ В СВОЮ СТОРОНУ»

Много пишет Адам Глобус о Владимире Короткевиче. С «дзядзькам Валодзем» он долгие годы был соседом - сначала в писательском доме на Чернышевского, потом - на Карла Маркса, 36. Так, литератор опровергает миф о донжуанстве Короткевича - у него было всего пять любимых женщин. Прежде всего, его мама Надежда Васильевна: «Валодзя Караткевіч усё жыццё заставаўся такім сабе маміным сынам» - и сестра Наталья. Чувство было у него к преподавателю истории искусств в Московском литинституте Нине Молевой. Другая муза - его жена Валентина Брониславовна: «Яна натхняла пісаць запатрабаваную чытачамі прозу ў форме вострасюжэтнага дэтэктыва».

Валентина Короткевич, супруга писателя, была его музой. Фото: Собрание сочинений Владимира Короткевича в 9 томах

А вот «дабрабыт і фінансы Караткевіча моцна залежалі ад яго маскоўскай перакладчыцы і сяброўкі Валянціны Шчадрыной. Яна шмат паспрыяла поспеху Караткевіча ў розных савецкіх і замежных выдавецтвах. Кажучы кіношнай моваю, яна была ягоным прадзюсерам».

О Рыгоре Бородулине, одном из близких друзей Короткевича, Глобус пишет: «У яго была нейкая малавытлумачальная рэўнасць да ўсіх, хто сябраваў ці быў папросту блізкі з Караткевічам». По словам автора «Рыс», Бородулин о жене Короткевича говорил, что ее чуть ли не приставил к писателю КГБ. Впрочем, Бородулин всегда отличался рискованными шутками, при этом «больш весяліўся, чым злаваўся, калі бачыў карыкатуры на сябе і чуў вострыя словы пра сваю шматаблічную персону».

А вот Короткевич, а еще Нил Гилевич и Янка Брыль не любили шуток в свою сторону: «Яны крыўдзіліся, злаваліся, а часам і помсцілі насмешнікам». Так, однажды Владимир Семенович жутко обиделся на карикатуриста Константина Куксо за нарисованный шарж - даже обещал проломить художнику череп: «Ён бачыў сябе прыгожым і дасканалым рыцарам, што моцна не супадала з ягоным сапраўдным абліччам. Карыкатурыст намаляваў чалавека, вельмі падобнага да Караткевіча рэальнага, ну і атрымаў пагрозу».

Один из последних снимков Короткевича - 2 июля 1984 года. Его в бумагах отца нашел Адам Глобус.

О последних днях Короткевича Глобус написал: «Караткевіч спаліў сябе гарэлкай». Вообще, чтобы писать на тему «Короткевич и алкоголь», Глобусу пришлось поменять мировоззрение: «Ёсць рэчы і з’явы, падзеі і ўчынкі, пра якія я не пісаў, бо лічыў гэта амаральным. Так я лічыў, пакуль не пачуў пра імаральнасць (в самых общих чертах, принятие всего и вся. - Ред.). Гэта мяне супакоіла і дало дазвол на апісанне яркіх падзей, звязаных з жыццём Уладзіміра Караткевіча… Сказаць, што Караткевіч піў, - гэта палова горкай праўды. У апошнія гады жыцця пісьменнік напіваўся да бяспамяцтва, да страты прытомнасці, да падзенняў… Ён падаў на кніжную шафу, разбіваў галавою тоўстае шкло і ляжаў у акрываўленых аскепках. Жонка, цётка Валя, не магла яго падняць з падлогі і перацягнуць на канапу. Яна клікала мяне з братам. Мы перацягвалі дзядзьку Валодзю з падлогі на канапу і дапамагалі цётцы Валі прыбіраць шкло і кроў… Згадваючы пра гэткія эпізоды з жыцця Караткевіча, я стараюся заставацца імаральным, і гэта ў мяне атрымліваецца дзякуючы таму, што паміж падзеямі і іх апісаннем ляжыць чвэрць стагоддзя»…

ЧИТАЙТЕ ТАКЖЕ

Продолжения «Твин Пикс», «Санта-Барбары» и «Унесенных ветром» писали в Беларуси

Книги с миллионными тиражами обгоняли телеэфиры и разгневали американского медиа-магната Теда Тернера (читать далее)

В лихие 90-е белорусы завалили рынок детективами: криминальное чтиво о Слепом писала целая литературная фабрика в Минске

О секретах белорусской литфабрики рассказывает ее создатель - писатель, художник и издатель Адам Глобус (читать далее)